Ο Αδόλφος Χίτλερ απασχόλησε και απασχολεί ακόμα και σήμερα τον καθένα από εμάς σε διαφορετικό επίπεδο, ανάλογα με την οπτική του. Η πλειοψηφία της ανθρωπότητας σίγουρα τον θυμάται με τα μελανότερα χρώματα και δικαίως. Το Ολοκαύτωμα των Εβραίων, η Καταβρόχθιση των Ρομά, το ανθρωποκυνηγητό των ομοφυλοφίλων και κομμουνιστών φέρουν τη σφραγίδα του. Ωστόσο, υπάρχουν ανά τον κόσμο υμνητές του, που επιθυμούν τη βασιλεία της μισαλλοδοξίας, βίας, ρατσισμού και ξενοφοβίας.
Το παρόν άρθρο δεν έχει σκοπό να παρουσιάσει τη βιογραφία του, αλλά να σταθεί σε ένα περιστατικό, που έλαβε χώρα στην Αμερική, στα μέσα του 20ου αιώνα. Το περιστατικό αυτό δε γνωρίζουμε εάν ενόχλησε πραγματικά τον ίδιο το Χίτλερ, ωστόσο είχε συμβολική σημασία για τους Εβραίους της Αμερικής. Το μήνυμα που έστειλαν στον κόσμο με την πράξη τους αυτή θέλησε να αναδείξει αυτό που πολλοί έβλεπαν, αλλά κανείς δεν ήθελε ή δεν μπορούσε να εκφράσει ξεκάθαρα τότε, ότι δηλαδή επρόκειτο περί ενός στυγνού, ψυχρού εγκληματία με φαντασιώσεις μεγαλείου.
Βρισκόμαστε, λοιπόν, στην ανατολική ακτή των Ηνωμένων Πολιτείων, και συγκεκριμένα στη Νέα Υόρκη, το έτος 1934. Η εβραϊκή κοινότητα της πόλης ήταν ήδη ακμάζουσα, πλούσια, δραστήρια και ζωντανή. Τα νέα κυκλοφορούσαν με σχετική ταχύτητα, λαμβάνοντας υπόψη την τεχνολογία της εποχής. Έτσι, λίγο καιρό νωρίτερα, στις 30 Ιανουαρίου 1930, ο Χίτλερ διορίστηκε καγκελάριος της Γερμανίας και η επιρροή του στις μάζες αρχίσε να γίνεται εντονότερη και ουσιαστικότερη.
Το βιβλίο "Ο Αγών μου" πουλησε εκατομμύρια αντίτυπα. Μέσα σε αυτό εξιστορείται, συν τοις άλλοις, ο τρόπος εξόντωσης των Εβραίων, που λίγο καιρό αργότερα θα γίνει πραγματικότητα. Οι διακρίσεις έγιναν εντονότερες, όπως και οι προπηλακισμοί καθώς και οι δολοφονίες, αρχικά με συγκάλυψη, στη συνέχεια απροκάλυπτα. Θεσμικά οι διακρίσεις πραγματοποιούνται από το 1933 με τον "Εξουσιοδοτικό Νόμο" ή το "Νόμο για την αναδιοργάνωση του Δημοσίου", σύμφωνα με τον οποίο οι Εβραίοι δεν θα μπορούσαν να προσληφθούν στο Γερμανικό Δημόσιο.
Τα νέα, λοιπόν, από την Ευρώπη για τους Εβραίους είναι ζοφερά και προκαλούν έντονη ανησυχία στους ομόφυλούς τους της Αμερικής. Οι τελευταίοι αποφασίζουν να αντιδράσουν δυναμικά μποϊκοτάροντας γερμανικά προϊόντα, μοιράζοντας φυλλάδια ενημέρωσης του κοινού, διοργανώνοντας συγκεντρώσεις και πορείες διαμαρτυρίας. Σαν αποκορύφωμα των ενεργειών τους εκείνη τη χρονική περίοδο, διοργανώνουν στις 7 Μαρτίου 1934 μια εικονική δίκη (ή αλλιώς δίκη παρωδία- mock trial) κατά του Χίτλερ στο Μάντισον Σκουέρ Γκάρντεν (Madison Square Garden) που οι ιστορικοί την ονομάζουν " Η Δίκη του Πολιτισμού κατά του Χιτλερισμού".
Στη δίκη αυτή δεν κρατήθηκαν πρακτικά, δεν έγινε η δίκη αυτή σε δικαστήριο, δεν υπήρξε πραγματικός πρόεδρος του δικαστηρίου, ένορκοι, λοιποί δικαστές, δικηγόρος υπεράσπισης και πολιτική αγωγή, πόσο μάλλον πραγματικός κατηγορούμενος. Βέβαια, για την εκτύλιξη του δρωμένου, ρόλο προέδρου διαδραμάτισε o πρώην υπουργός Εξωτερικών επί προεδρίας Γουίλσον (Wilson) Μπέινμπριτζ Κόλμπυ (Bainbridge Colby), o Σάμιουελ Σιμπερι, Samuel Seabury, γνωστός δικηγόρος της εποχής του ως πολιτικός κατήγορος.
Ως μάρτυρες κατηγορίας εμφανίστηκαν 21 προσωπικότητες της εποχής, όπως ο πρόεδρος του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, (New York University) o Χάρυ Γουντμπερν Τσέις (Harry Woodburn Chase). Οι διοργανωτές είχαν αφήσει να διαρρεύσει ότι θα εμφανιζόταν και ο Αινστάιν, αλλά δεν ήρθε και δεν είναι γνωστό εάν πράγματι προσκλήθηκε. Κλήθηκε και ο Γερμανός πρεσβευτής στην Ουάσινγκτον, Χανς Λούθερ (Hans Luther), να συμμετάσχει στη θέση του δικηγόρου υπεράσπισης του Χίτλερ, αλλά αγνόησε την πρόσκληση και δεν παρέστη.
Σίγουρα, η λέξη -παρωδία- ηχεί στα αυτιά μας υποτιμητικά, χωρίς να αποδίδει το πραγματικό νόημα της συγκεκριμένης ενέργειας. Ίσως κιόλας να μάς θυμίζει σκηνικό αναγεννησιακού θεάτρου, στο οποίο οι πρωταγωνιστές είναι βαμμένοι με έντονα χρώματα, κάνοντας αστείες και έντονες χειρονομίες, με σκοπό να διακωμωδήσουν ένα πρόσωπο.
Όμως, ο σκοπός ήταν άλλος: η ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Χίτλερ στις αρχές της επίσημης πολιτικής του σταδιοδρομίας αντιμετωπίστηκε με θετικά σχόλια από τον αμερικανικό τύπο. Έγραφε χαρακτηριστικά η Αν ΜακΚόρμικ, ανταποκρίτρια των Τάιμς της Νέας Υόρκης (New York Times) στο Βερολίνο για το Χίτλερ, τον Ιούλιο του 1933:
"Ο Χίτλερ είναι μάλλον ένας ντροπαλός και απλός άνθρωπος,νεότερος από ό,τι θα περίμενε κανείς, πιο ρωμαλέος, ψηλότερος. Τα μάτια του είναι το ίδιο γαλάζια όπως τα δελφίνια που βρίσκονται πίσω του στο βάζο"
Και η επίσημη αμερικανική πολιτική, όμως, ήταν ύποπτα ουδέτερη, παθητική κατά των εγκληματικών ενεργειών, που πλέον γνωστοποιούνταν από τους Ναζί σαν επίσημη πολιτική θέση, βασισμένη στο σχέδιο της γενικότερης αναδιάρθρωσης, εξυγίανσης του Γερμανικού Λαού. Ο Αμερικανός πρόεδρος Ρουζβελτ δεν έκανε καμία αρνητική δήλωση κατά του Χίτλερ παρά μόνο, όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες κήρυξαν επίσημα τον πόλεμο στη Ναζιστική Γερμανία.
Απέναντι σε ένα τέτοιο περιβάλλον οι Εβραίοι της Νέας Υόρκης βρήκαν έναν ευφάνταστο τρόπο να αντιδράσουν. Με πρωτεργάτη την Αμερικανική Ένωση Εβραίων συνεπικουρούμενη και από εργατικά σωματεία μαζεύτηκαν στο Madison Square Garden περίπου 20.000 άτομα, για να υπερασπιστούν τον Πολιτισμό κατά του Χιτλερισμού, σαν να λέμε για να υπερασπιστούν το Καλό κατά του Παραλογισμού, της Βίας, του Μίσους. Σε εκείνη τη δίκη δε δικάστηκαν άνθρωποι. Δικάστηκε ο Ρατσισμός και η ετυμηγορία του λαϊκού αυτού δικαστηρίου ήταν σχεδόν ομόφωνη: ένοχος για εγκλήματα κατά του Πολιτισμού.
Σχεδόν ομόφωνη; Μέσα σε αυτό το πανηγυρικό κλίμα μπόρεσε και ακούστηκε μία μόνο φωνή, μιας γυναίκας, που υποστήριζε σθεναρά το Χίτλερ, και που φώναξε -όχι- στο ερώτημα εάν ήταν ο Χίτλερ ένοχος. Αμέσως, το πλήθος την πλησίασε με σκοπό να την επιπλήξει, ίσως και να ασκήσει σωματική βία, αλλά απωθήθηκε από τους αστυνομικούς, που την περικύκλωσαν και την έβγαλαν έξω από το χώρο.
Η ελευθερία της έκφρασης της γενναίας ή αφελούς εκείνης κυρίας, που το όνομά της παρέμεινε άγνωστο, ήταν και το επιχείρημα της αμερικανικής διπλωματίας, όταν, δύο μέρες πριν την έναρξη της δίκης, η ναζιστική πλευρά ζήτησε την παρέμβαση της κυβέρνησης, με σκοπό να διακόψει το δρώμενο. Η επίσημη απάντηση ήταν ότι οι συμμετέχοντες ήταν ιδιώτες και δεν εκπροσωπούσαν με την παρουσία τους την επίσημη θέση της Αμερικανικής Κυβέρνησης.
Παρωδία ή μη, δρώμενο θεατρικό ή όχι ένα είναι βέβαιο. Μπορεί εκείνη η νύχτα στη Νέα Υόρκη, το 1934, να προκάλεσε στους παρευρισκομένους ένα αίσθημα αισιοδοξίας, ότι τα πράγματα μπορούν να αλλάξουν, ότι ο Πολιτισμός κερδίζει, αλλά λίγα χρόνια αργότερα η Νύχτα των Κρυστάλλων και η Τελική Λύση επιβεβαίωσαν με τον πιο εκκωφαντικό τρόπο ότι ο Πολιτισμός θα ηττούταν κατά κράτος από το Χιτλερισμό.
Και εάν πολιτισμός σημαίνει αυτό που απομένει, όταν όλα τα άλλα χαθούν, τότε σίγουρα εκείνη την περίοδο χάθηκαν όλα, ακόμα και το νόημα της λέξης -Πολιτισμός-, για να μας θυμίσει και να μας θυμίζει ότι η Βία, η Μισαλλοδοξία, ο Φόβος του Διαφορετικού, ο Ρατσισμός δεν είναι Πολιτισμός, είναι έρεβος και όλεθρος μαζί.
Πηγές
https://thehistoricpresent.com/tag/mock-trial-of-hitler/
https://www.gettyimages.com/detail/video/anti-nazi-rally-and-mock-trial-of-adolf-hitler-organized-news-footage/1171912128
https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1934v02/d407
https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1934v02/d408
https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1934v02/d411
https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1934v02/d414
https://www.aish.com/ho/i/Hitler-on-Trial.html
https://www.motl.org/the-american-papers-that-praised-hitler/
https://el.garynevillegasm.com/obrazovanie/80064-istoricheskie-mify-nastoyaschaya-familiya-gitlera.html
Στον κήπο με τα θηρία, Έρικ Λάρσον , εκδόσεις: Μεταίχμιο
